فضاسازی به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی

عنوان برنامه: نشست رفع شبهه (کرونا و رنسانس)

  استاد مدعو: حجت الاسلام و المسلمین حمید شهسواری

بعضی ها عنوان زیرکانه کرونا و رنسانس مذهبی را انتخاب  می کنند و با این عنوان دو معنا در ذهن متبادر می شود: معنای اول که برداشت غلطی است کرونا سبب افول دین است و باعث بی اعتنا یی مردم به گزاره های دینی و مذهبی خواهد شد.یعنی بعد از کرونا مردم به مذهب پشت خواهند کرد.تعامل با دین نخواهند داشت . معنای دوم با مفهوم رنسانس به معنای نوزایی ، سازگاری ، نگرش جدید به آموزه های دینی اتفاق می افتاد؛ به عبارت دیگر تغییر دیدگاه مردم نسبت به امور متافیزیکی از جمله دین صورت می گیرد.معنای اولی که اشتباه است و این طور نیست که دین از صحنه زندگی مردم حذف شود و مردم به کل به دین پشت کنند همانطور که در برداشت دوم گفته شد نزد بسیاری از مردم دین از وضعیت و حالت حداکثری خودش تنزل می کنه و دیگه آن حالت اولیه که پاسخگویی به همه نیازهای بشر هست و همه موضوعات را رصد می کند و پیگیری می کند و به نتیجه می رساند را دیگر نخواهد داشت .مثل گذشته اعتقاد خیلی محکم به بخش های غیر مستند دین و مطالبی که جسته و گریخته نقل می شد معتقد نخواهند شد. حال چه باید کرد؟ آیا اشتباهی از طریق متولیان دین صورت گرفته ؟مبلغان و بیان کنندگان مسائل دینی قصور یا تقصیری در این زمینه داشتند و دارند یا صرفا تاثیر کرونا خواهد بود و کسی در این زمینه تقصیر و خطایی ندارد. جواب این که متاسفانه متولیان امر دین در تبیین کارکردهای دین برای مردم خطا کرده ومقصرند و ویروس کرونا در واقع کاشف از این قصورات و خطاهاست و مستقلا هیچ لطمه ای به دینداری مردم وارد نکرده و هیچ ضربه ای نزده و تاثیر مستقلی نداشته به هر صورت این اوضاع و شرایط باعث به وجود آمدن این شبهه شده که ویروس کرونا ثابت کرد که دین نه تنها هیچ تاثیری در زندگی مردم ندارد و نمی تواند از مشکلات آدمی گره گشایی بکند بلکه باعث تعطیلی عقل و استدلال هم شده است. چنین شبهه خیلی محکمی که می تواند ایمان بسیاری از مومنین و مذهبی ها را در جامعه مورد هدف قرار بدهد .در پاسخ به این شبهه باید به چند نکته مهم اشاره شود.

نکته اول: علیرغم تصور و انتظار بسیاری از اهالی مذهب وقرآن ، خود دین ادعای علمی بودن و ارائه راهکارهای علمی را ندارد . بلکه علامه طباطبایی در المیزان در جلد اول آن دقیقا اشاره دارد؛این کتاب صرفا برای هدایت بشر آمده و مطالب را آن مقدار که مربوط به هدایت بشر و ضلالت و سعادت و شقاوتش می شود بیان می کند نه بیشتر. ایشان داد قرآن را یک کتاب هدایتی معرفی می کند البته همین طور هم است نه یک کتاب علمی که بعضی از متدیان و مسلمانان بنیاد گرا تلاش می کنند که بگویند: قرآن به ریزترین موضوعاتی که ربطی به هدایت بشر هم ندارد اشاره کرده و مفصل پیرامون آنها سخن گفته، باید توجه داشت که دین از سنخ ایمانیات است و یک امر ایمانی است نه استدلالی.

نکته دوم: دین و گزاره هاهی دینی در زمینه حل مشکلات آدمی  و نقش آفرینی در زندگی انسان بیشتر رویکرد درونی دارند تا رویکرد بیرونی .یعنی اگر خوب در احادیث و آیات غور کنیم و بررسی کنیم به این نتیجه می رسیم که دین مدعی تقویت انسان از درون است نه از بیرون. مثل توصیه به نماز شب و نهی از غیبت و… همه اینها رویکردشان این است که از درون انسان را می سازند . کارکرد دین ،انسان سازی است.

نکته سوم: اگر مداحان و خیلی از مذهبی ها تمام حقیقت دین را در این خلاصه کردند: در شفای بیماران و پرداخت بدهی و… و تاسف بیشتر این که برای بیان این مسائل از احادیث غیر مستند ساختگی نقل می کنند ؛که ما تاثیر منفی این نگاه را به وضوح مشاهده می کنیم در کرونا میبینیم که این نوع نگاه به دین چقدر تاثیر منفی درزندگی مردم داشته ،باعث شده که یک عده دلسرد بشوند با همین شبهاتی که الان داریم راجع به همشون صحبت می کنیم مواجه بشوند . ما دین را درست نشناختیم و ….

فلذا کار ائمه این نیست که اینها را دارند نسبت می دهند گرچه موارد زیادی از شفا و کرامت و معجزه به صورت مستند به دین نسبت داده شده که البته صحیح هم هستند ولی عنایت داشته باشید که اینها کارکرد دین نیست .

اشتباه بزرگتر اینه که مواردی که ائمه به صورت نادر انجام دادند را تسری به کل دین و وظیفه و نقش ائمه بدهند.

پس با توجه به سه نکته باید متوجه شد که اشتباهات متولیان دین مردم را آزرده است نه این که از دین به کل زده شده باشند.این نشست در ایتا بارگذاری خواهد شد .

کرسی آزاد اندیشی با موضوع: ارتباط با دنیای کفر برای تجارت آری یا خیر؟

کرسی  با حضور اساتید محترم خانم ها؛  ام البنین فیروزی به عنوان داور ، اکرم محمد زادگان با عنوان استاد موافق ، زهرا حسینخانی با عنوان استاد مخالف در اتاق معاونت پژوهش و با فاصله گذاری اجتماعی  ، ساعت ده صبح برگزار گردید.

 در این کرسی خانم محمدزادگان در تبیین مساله بیان داشتند: نگرش دین نسبت به مسائل مهم انسانی عمیق و همه جانبه است  و حضوری فعال در همه میدان های هنری ، اقتصادی، اجتماعی و… دارد .دین اسلام ، دینی جهانی است، رابطه ای که مسلمانان با دیگر جوامع بشری داشته باشد ضروری و تداوم بشریت در این رابطه است.

وی سپس به تعریفی از کفر پرداخت. تعريف كفر عبارت است از: انكار الوهیّت، توحید، رسالت و ضروری دین ،اگر به انكار رسالت بينجامد.وی کافران را به انواعی تقسیم کرد و اظهار داشت : اصل مسلم در رابطه مسلمانان با کفار قاعده نفی سبیل است این اصل بر تمامی قوانین و قرار دادها حاکم است چنانچه در سوره نساء خداوند می فرماید: وَلَن یجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلا. فقهای اسلامی برای حفظ عزت و عظمت مسلمانان با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین (ع  (قاعده فقهی‌ای را به عنوان قاعده نفی سبیل تأسیس کرده‌اند.سلطه دشمن بر جامعه اسلامی و مسلمانان از نظر فقه اسلامی، امری نارواست و هرگونه ارتباطی که باعث افزایش و گسترش نفوذ غیرمسلمانان و بیگانگان در جامعه اسلامی گردد به‌گونه‌ای که آنان بتوانند در امور مسلمین دخالت کنند، ممنوع می باشد.بر اساس همین مبنا ی دوستی تجاری با کفار برچندعامل استوار است: 1- پذیرش ملکیت مسلمانان 2- ارزش ید مسلم 3-شایستگی حقوقی

کفار به گروه حربی و غیر حربی قابل تقسیم  است. روابط تجاری با آنان جایز نیست و هیچ استثنایی ندارد.

در مورد کفار غیر حربی اصل اولی جایز بودن روابط بازرگانی با آنان است .سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) نیز در این زمینه وجود داشته و در کتب حدیثی نقل شده ؛ زمانی پیامبر از فرد یهودی نسیه خریده کرده و یا پیامبر با یهودیان مزارعه و مساقات داشته است.در وسایل الشیعه نیز تعامل پیامبر با یهودیان در ارتباط با زمین های خیبر آمده است.

قواعد کلی که باید در روابط تجاری رعایت شود سیادت مسلمانان می باشد.از دیدگاهی تجارت یک علم است ؛اطلبو العلم ولو بالصین با حفظ سایر شرایط منعی برای ارتباط با کفار غیر حربی وجود ندارد.این رابطه باید با دید علمی نگریسته شود و مسلمانان از آنان یاد بگیرند و آن علوم تجاری را در جهت خود کفایی به کار ببرند و بحث مهندسی معکوس داشته باشند .

خانم حسین خانی در تبیین مساله گفتند: اینکه ما علم تجارت را از آنان یاد بگیریم اشکالی ندارد ؛اما این در مرحله علمی است و در مقام اجرا دارای مشکلات عدیده است ما اصل ارتباط را نفی نمی کنیم اما چگونگی آن محل تردید است.دانشگاه ها و دیگر مراکز علمی از ترجمه هایی استفاده می کنند که توسط  همان کشورها انجام شده و بدون تغییر در اختیار دانشجو قرار می گیرد و دانش پژوه از ایمان عقب می ماند و دانش صرف  با اندیشه مترجمان مادیگر را می گیرد. اندیشه مترجم در آثارش به طور ناخودآگاه نمود پیدا می کند. درسوره توبه آیه 101 ، خداوند  به قطع روابط اقتصادی با آن ها تشویق می کند . ممکن است این قطع روابط به تحمل سختی هایی بیانجامد، اما سبب خودکفایی آنان نیز می شود. امدادهای الهی در صورت قطع روابط محقق می شود.چنانچه مقام معظم رهبری تاکید دارند که نیروها باید خودی باشند و سالهای سال است که شعار سال را با محوریت اقتصاد قرار می دهندتاکشور خودکفا گرددبرجام نمونه ای از این مساله است.

خانم محمد زادگان در دفاع از نظریات خود اظهار داشتند: در بحث ترجمه ، باید گفت در زمینه شیمی و فیزیک و غیره  ناچار از این ترجمه ها هستیم در این گونه ترجمه ها عقاید شخصی نویسنده بسیار کم تاثیر گذار است.در اینجا اصل علم گرفته می شودو نمی توان با این نظریات راه پیشرفت را گرفت در تولید داخلی صنایع را ابتدائا  در اختیار نداریم لذا باید از آنان ، علوم صنایع را فرا گرفت و در اختیار مردم قرار داد.در زمینه برجام  نیز رهبر عزیز مذاکرات را منع نکرد و فقط هشدار داد و اصل  اولی یعنی منع شرعی نداشت.

خانم حسین خانی افزود: مهندس کسی است که طبیعت وحشی را رام می کندو در اختیار انسان قرار می دهد معمولا رهاورد علوم تجربی ، رفاه بشریت است عقل انسان می بیند و طرفدار آن می شود و سوره مائده آیه 51و 52به صراحت به نفی این دوستی می پردازد.

خانم محمد زادگان  در پاسخ استاد مخالف گفت: اصل روابط مورد تایید استاد بزرگوار است و چگونگی روابط به روابط حقوقی بر میگردد که افراد رعایت نمی کنند ولی تجارت را نفی نمی کند.

خانم فیروزی استاد داور در جمع بندی بیان کردند: آیات و روایات و سیره  معصومین نشان می دهد که روابط تجاری می تواند با کافران غیر حربی وجود داشته باشد ولی همانند سوره ممتحنه باید با شروطی همراه باشد تجارت با کافران، نباید تحقیر و وابستگی مسلمانان را در پی داشته باشددر روابط تجاری باید مراقبان فرهنگی و سیاسی و حوزه های علمیه همانند یک دیده بان تیز بین باید عواقب ارتباطات را به درستی بسنجند و آسیب ها را به حداقل برسانند.

کرسی آزاد اندیشی با موضوع حجاب اجباری یا اختیاری؟

در تاریخ 98/11/26 کرسی آزاد اندیشی با موضوع حجاب اجباری یا اختیاری؟وحضور اساتید ، طلاب ، کادر و دانش آموختگان در سالن اجتماعات مدرسه برگزار گردید.

استاد داور، آقای سید مصطفی ابراهیمی در ابتدای بحث به تاریخچه حجاب اجباری و اختیاری پرداختند؛ حجاب قبل از انقلاب به شکل اختیاری بود. حجاب اجباری در ایران از سال ۱۳۶۲ و توسط مجلس شورای اسلامی با تصویب قانون مجازات اسلامی، برای عدم رعایت حجاب در معابر عمومی و تعیین مجازات عملی صورت گرفت. سال ۶۲ قانونی در زمینه لزوم رعایت حجاب اسلامی وجود نداشت. اولین قانونی که در خصوص پوشش زنان به تصویب رسید، ماده ۱۰۲ قانون تعزیرات بود که بعدها به صورت تبصره‌ای به ماده ۱۴۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ ملحق شد.

به موجب ماده ۱۴۱ قانون مجازات اسلامی، هر کس عملا در انظار، اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی کند علاوه بر کیفر عمل به حبس از ۱۰ روز تا دو ماه یا ۷۴ ضربه شلاق جریمه می‌شود و اگر مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نباشد ولی عفت عمومی را جریحه‌دار کند فقط به حبس از ۱۰ روز تا دو ماه یا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود و در تبصره همان ماده آمده‌است: زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به حبس از ۱۰ روز تا دوماه یا از ۵۰ هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد.

در شانزدهم اسفند ۱۳۵۷ امام خمینی در جمع طلاب قم بیان کرد: زنان اسلامی باید با حجاب اسلامی بیرون بیایند. زن‌ها می‌توانند در کارهای اجتماعی شرکت کنند ولی با حجاب اسلامی.

قانون راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب در ۱۳ دی ۱۳۸۴ در دولت محمود احمدی‌نژاد به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.در برابر این کنش ها در سال بهمن 96مردم اعتراض کردند،جنبشی که از سوی گروه های فمنیستی و… صورت گفته بود و این اعتراضات در پی برداشتن حجاب خانم ویدا موحدی در تهران اتفاق افتاد.

استاد موافق آقای مهدی ملکی در پاسخ به پرسش آیا حجاب از منظررفتاری واجب معرفی شده ؟ بیان کرد: در دین اسلام تک تک احکام نورانی اسلام برای سعادت بشر برنامه ریزی شده و هر کس به آن ملتزم گردد رستگاری برای او تضمین می شود و یکی از آن دستورات نورانی اسلام برای زنان که موجب کرامت و احترام زن است مساله حجاب می باشد و با رعایت آن زن به رشد و تعالی و قرب الهی دست می یابد.

آزادی های مطلق و بی قید و بند زن را به صورت یک کالای تجاری درآورده و از آن بهره وری می کنند به گونه ای که اصل کرامت و انسانیت زن زیر سوال می رود. بر طبق آیات حجاب ، زنان بایستی از خمار، روسری بلند و حلباب که همان لباس سرتاسری است به عنوان حجاب استفاده کنند و با این کیفیت در جامعه ظاهر شوند.

استاد مخالف حجاب اجباری ،آقای حمید شهسواری در ابتدای بیانات خود چهار مقدمه را برای کرسی های آزاد اندیشی مطرح نمودند؛ مقدمه اول این که طرفین باید خالی الذهن از هر تصور و علمی نسبت به موضوع باشند.مقدمه دوم : در این کرسی ها  باید مطالب به صورت آزادانه بیان گردد. مقدمه سوم؛ دلیل مخالفت به صورت مجازی است و لزوما فرد مخالف ، به حقیقت به مخالفت نمی پردازد. مقدمه چهارم؛ پذیرفتنی است که هر انسان غیر معصومی ممکن است دچار خطا و اشتباه شود.

اینکه قالب و فرم خاصی برای حجاب در دین وجود دارد آقای ملکی  اظهار  داشتنند: کیفیت و جزییاتی برای پوشش ذکر نشده است اما آن چه وارد شده است این است که تحریک آمیز و جذاب نباشدو جلب توجه نامحرم نکند.وی هم چنین در پاسخ به این پرسش که حجاب جزء تکالیف فردی است یا اجتماعی ؟پاسخ دادند : حجاب مساله ای شخصی است  شما می توانید پوشش زنان در مناطق مختلف ایران را در این زمینه ببینید؛ اما دارای آثار اجتماعی فراوانی است و در جائیکه زن در اجتماع ظاهر می شود به صورت اجتماعی است و باید پوشش طوری باشد که جلب نامحرمان نکند.

استاد مخالف در پی این پرسش پاسخ دادندکه؛ برای این مورد باید قائل به تفصیل شد حجاب عرفی جنبه اجتماعی  دارد و در جوامع مختلف حکومت ها برای پوشش مردم  تدابیری را در نظرگرفته اند و آن ها به صورت سلیقه ای نمی توانند در انظار عمومی به هر شکلی که خواستند ظاهر شوند.اما حجاب شرعی به صورت فردی است . کسانی که مدعی بی احترامی زنان بدون حجاب شرعی  نسبت به جامعه هستند باید پاسخ گفت بین این دو هیچ ارتباطی وجود ندارد.حتی بعضی از فقها قائل به حجاب سر نبودند و حفظ جان از واجب ترین هایی است که حجاب در برابر آن قرار نمی گیرد و اگراجبار در کار بود حفظ جان مهم تر است. بعضی از علما نیز قائل به استحباب پوشاندن موی سر بوده اند.

استاد موافق بیان کردند: چون حجاب آثار اجتماعی دارد حکومت برای آن قانون گذاری نموده است و برایش تعزیراتی را در نظر گرفته است.

استاد مخالف گفتند: حجاب عرفی را جامعه می فهمد و درک  میکند و حکومت ها در اصل پوشش دخالت کرده اند اما حجاب شرعی را مردم نمی توانند درک کنند و بالاترین دلیل هرچیزی وقوع آن است . نماز هم امری فردی است وآثار اجتماعی فراوانی دارد اما کسی در جامعه معترض به نخواندن نماز کسی نمی شود و در این زمینه روایتی نیز مبنی بر اصلاح رفتار افراد با نماز وجود دارد .

استاد موافق بیان داشتند: بسیاری از خانم ها حجاب دارند و در جامعه نیز هیچ محدودیتی ندارند بایستی مسائل انسانی را به دو دسته تقسیم نمود :مسائلی که واقعی هستند ؛ مثل بیماری ها که انسان ها  نمی توانند خودشان تصمیم گیری کنند حجاب هم یک مسئله واقعی است و سعادت فرد وا جتماع را در بردارد. و مسائلی که حقیقی نیستند و افراد خود می توانند تصمیم بگیرند.مطرح کردن حجاب اجباری مغرضانه و از طریق دشمنان وارد گردیده است و باید پرسش شود که آیا حجاب قانونی ضابطه مند است یا نه؟برای فرهنگ حجاب عمومی باید فرهنگ سازی مناسب صورت می گرفت.و چون این قانون برای مصالح عمومی در نظر گرفته شده است باید همه افراد آن را رعایت نمایند.نگاه غرب به این مساله به صورت امانیستی است  و قابل قیاس با نظام اسلامی نیست.

استاد مخالف اضافه کردند: ما از زن توقع داریم این حجاب را در همه جا داشته باشد و ملاک حجاب به زن بودن و مرد بودن و زیبایی و زشتی و… نیست و همه آن ها باید حجاب را رعایت کنند .در زمان  جامعه اولیه اسلام کنیزان حق حجاب نداشتند  و آن ها که رعایت می کردند بعضی از خلفا آنان را تنبیه می کردند چون حجاب را اجباری کردیم حرمت حجاب از بین رفت و مثل زعفران به جوی ریختن شد. وی  در ادامه افزود: دلیل فقهی برای اجبار حجاب وجود ندارد و روایتی که دلالت بر جواز نگاه به اجنبی و زن ذمی را دارد بیان می کند که اگر آن ها نهی شوند نهی نمی گردند یعنی توجهی به این مساله نمی کنند پس با توجه به این حدیث و این که خداوند می فرماید رسول فقط باید ابلاغ کند در می یابیم که حجاب در آن زمان نیز به صورت اجباری نبوده و خود ائمه نیز اجباری بر این موارد نداشته اند.

جمع بندی  استاد موافق: فقه بر اساس مصالح و مفاسد برنامه ریزی شده است و مقایسه بین احکام در این مورد صحیح نیست و چون هم جنبه فردی و هم جنبه اجتماعی دارد حکومت ها در این باب ورود کرده اند و برای آن تعزیراتی را در نظر گرفته اند.

جمعبندی استاد مخالف: وی در پایان سخنان تبعات حجاب اجباری را در موارد زیر دانست ؛ 1- ایجاد نفرت  بین افراد جامعه خصوصا زنان 2- زمینه سازی برای نفاق و با اجبار عزت و احترام اولیه حجاب از میان می رود.

جمع بندی استاد داور:جامعه دچار شکاف ارزشی گردیده است و جایگاه حقیقی ارزش ها تغییر نموده و حاکم است بنا بر تشخیص مصلحت، قانون را تغییر می دهد که جامعه به کنش سلبی رسیده یا نه؟ وباید از طریق قانونگذار و نهاد های نظر سنجی این اجبار یا اختیار اعمال شود.